GIÁO DỤC QUỐC TẾ DẠY GÌ CHO TRẺ TỪ MẦM NON?

Hiện nay, đại đa số phụ huynh Việt vẫn còn quan niệm rằng mầm non chỉ là giai đoạn “trông trẻ”, thì ở các quốc gia phát triển như Phần Lan, Úc, Singapore, Nhật Bản hay Anh Quốc, đây lại là bậc học được đầu tư nhiều nhất về phương pháp giáo dục và tầm nhìn chiến lược. Họ hiểu rằng, mầm non không phải là bước đệm để học trước kiến thức, mà là nền tảng đầu tiên và quan trọng nhất để hình thành tư duy, cảm xúc và nhân cách cho cả một hành trình học tập lâu dài phía trước.

Ở Phần Lan – đất nước thường xuyên đứng đầu trong các bảng xếp hạng giáo dục toàn cầu – trẻ mầm non không bị ép học chữ hay làm toán. Thay vào đó, trẻ được khuyến khích phát triển khả năng quan sát, diễn đạt suy nghĩ, tự lập trong hành vi cá nhân và biết đặt câu hỏi khi có điều chưa hiểu. Môi trường học tập ở đây không đặt ra áp lực thi cử hay thành tích sớm, mà tạo điều kiện để trẻ được học bằng cách chơi, trải nghiệm và tương tác thật nhiều với thế giới xung quanh. Cũng tại Phần Lan, giáo viên mầm non là những người có bằng cấp cao, được tuyển chọn kĩ càng và được xem như trụ cột nền tảng của hệ thống giáo dục quốc gia.

Tại Singapore – nơi nổi tiếng với hệ thống giáo dục kỉ luật và khoa học – giáo dục mầm non được xây dựng trên khung chương trình “Holistic Development Framework”, với mục tiêu rõ ràng là nuôi dưỡng trẻ em phát triển toàn diện về nhận thức, thể chất, ngôn ngữ, cảm xúc và kĩ năng xã hội. Trẻ từ 4–6 tuổi không học để thi, mà được học để sẵn sàng: sẵn sàng hợp tác, sẵn sàng tự phục vụ, sẵn sàng học tập suốt đời. Tương tự, ở Nhật Bản, trẻ mẫu giáo được dạy cách chào hỏi, sắp xếp đồ đạc, chăm sóc cây trong lớp, và quan trọng hơn là biết nghĩ đến người khác. Những kĩ năng này, tuy nhỏ, nhưng chính là “gốc rễ” để xây dựng một thế hệ công dân kỉ luật, tự trọng và có trách nhiệm.

Điểm chung ở các quốc gia phát triển là giáo dục mầm non không chạy theo thành tích, mà đi vào chiều sâu phát triển tư duy và cảm xúc. Các con không phải “học trước để giỏi hơn”, mà được học cách lắng nghe, chia sẻ, sáng tạo, và giải quyết vấn đề. Giáo dục mầm non từ sớm ở đây không phải là “lợi thế cạnh tranh”, mà là quyền cơ bản của trẻ nhỏ trong một hệ thống giáo dục công bằng và tiến bộ. Việc đầu tư đúng cho giai đoạn 3–6 tuổi được xem như một chiến lược dài hạn, bởi mọi nghiên cứu khoa học đều cho thấy rằng khả năng học hỏi, thích nghi và hình thành nhân cách của con người được quyết định phần lớn trong giai đoạn đầu đời.

Tại Việt Nam, từ sau đổi mới giáo dục năm 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã có những bước chuyển mình đáng kể. Tư duy giáo dục mới không còn đặt trọng tâm vào việc học thuộc lòng hay thi cử áp lực, mà hướng đến phát triển phẩm chất, năng lực và tư duy độc lập cho học sinh. Cách đánh giá dần dịch chuyển sang quan sát quá trình thay vì chỉ chấm điểm kết quả. Đây là tín hiệu tích cực, nhưng để trẻ em Việt Nam có thể thích nghi tốt với chương trình giáo dục đổi mới, thì sự chuẩn bị cần phải bắt đầu từ mầm non.

Trẻ mầm non hôm nay sẽ là thế hệ học sinh cấp 1 – cấp 2 trong những năm tới, thời điểm mà giáo dục Việt Nam sẽ chuyển đổi sâu rộng hơn nữa. Nếu không được rèn luyện kĩ năng nền từ sớm – như hợp tác, tự tin, phản biện, diễn đạt – trẻ sẽ rất dễ bị sốc tâm lí, hụt hơi khi đối mặt với những yêu cầu học tập mới. Việc cho trẻ tiếp cận giáo dục mầm non từ sớm, theo đúng hướng hiện đại và khai phóng, chính là cách để phụ huynh “đi trước một bước” trong hành trình giáo dục con. Đây không phải là cho con học sớm, mà là giúp con phát triển sớm – sớm về tư duy, sớm về khả năng hòa nhập, và sớm hình thành nhân cách học tập độc lập.

Ở tuổi mầm non, Con không cần biết nhiều – nhưng rất cần được một môi trường có định hướng, có người lớn thấu hiểu và có hoạt động học tập đúng lứa tuổi. Một đứa trẻ biết chờ đến lượt, biết tự mặc áo, biết tự đặt câu hỏi khi thắc mắc sẽ đi xa hơn rất nhiều so với việc chỉ biết đọc sớm hay làm toán nhanh. Chính vì vậy, đầu tư vào giáo dục mầm non không còn là xu hướng mà là nhu cầu tất yếu, nếu chúng ta muốn con em mình bắt kịp thế giới và không tụt lại trong chính hệ thống giáo dục đang chuyển mình của Việt Nam.

Giáo dục mầm non từ sớm không tạo nên thiên tài trong một sớm một chiều, nhưng chắc chắn sẽ tạo ra những đứa trẻ hạnh phúc, chủ động và sẵn sàng. Sẵn sàng bước vào tiểu học không sợ hãi. Sẵn sàng học lên cao mà không mất gốc. Sẵn sàng trở thành một phần của thế giới đang không ngừng thay đổi. Và đó cũng chính là điều mà các quốc gia phát triển đã làm được từ rất lâu – bắt đầu từ mầm non, một cách nhẹ nhàng, bài bản và đầy chiến lược.